รวมความรู้ ส้มซ่า ส้มหายากกินดีทั้งเปลือก

ส้มซ่า ผลไม้หายาก ที่ไม่ค่อยมีใครได้พบเห็น หรือลิ้มลองรสชาติ โดยเป็นพืชพื้นบ้าน ที่มีผลคล้ายกับมะกรูด หลายคนอาจสับสนกันไปบ้าง แต่เมื่อผลแก่ จะมีสีส้มเหลืองสวยงาม นิยมทำเป็นยาสมุนไพร และทำเมนูอาหารสูตรชาววัง สามารถทำได้ทั้งเปลือก ผล ใบ และน้ำ สารพัดประโยชน์ในลูกเดียว

รู้จักพืชหายาก ส้มซ่า คือส้มหรือไม่?

ส้มซ่า (Bitter Orange) หรือเรียกอีกชื่อว่า ส้มขม, มะนาวควาย พืชยืนต้นขนาดกลาง ในวงศ์ของ Rutaceae พืชตระกูลส้ม Citrus x Aurantium โดยมีถิ่นกำเนิดใน ทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และแพร่กระจายสายพันธุ์ไปทั่วโลก อาจมีสายพันธุ์ผสม ระหว่างส้มโอ กับส้มแมนดารินป่า [1]

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ส้มซ่า

ต้นไม้ชนิดยืนต้น โดยลำต้นมีความสูง 3 – 8 เมตร เปลือกต้นเป็นสีดำ มีทรงพุ่มกลม และ มีกิ่งก้านแหลมสั้น ลักษณะใบเป็นใบเดี่ยว เรียงสลับกัน มีต่อมน้ำมันกระจายทั่วใบ ทำให้ส่งกลิ่นหอมเฉพาะ

ดอกมีกลีบสีขาว 4 – 5 กลีบ ช่วยส่งกลิ่นหอมแรง และมีผลส้มทรงกลม ผิวขรุขระเล็กน้อยคล้ายมะกรูด เปลือกหนาสีเขียว และเมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีส้มเหลือง ให้รสชาติหวานอมเปรี้ยว โดยข้างในมีเมล็ด ประมาณ 25 เมล็ด / ผล

วิธีการปลูกและตำแหน่งเหมาะสม

การเพาะปลูกต้นส้มซ่า สามารถปลูกได้ง่าย และเจริญงอกงามดี 2 วิธี ดังต่อไปนี้

• เพาะจากเมล็ด : เหมาะกับพื้นที่เป็นสวนหรือไร่ โดยการนำเมล็ดจากผล (ต้องเป็นเมล็ดสมบูรณ์) นำไปตากแห้ง ประมาณ 1 – 2 วัน จากนั้นนำลงถุงเพาะกล้า แช่น้ำเล็กน้อย และใช้ดินร่วนผสมกับขุยมะพร้าว เพื่อให้ต้นกล้างอกได้ง่ายมากขึ้น
• เพาะจากกิ่งตอน : เหมาะกับพื้นที่แบบจำกัด โดยต้องขุดหลุมให้ลึก สามารถนำต้นกล้วยสับละเอียด มารองไว้ก้นหลุมได้ หรือใช้ขุยมะพร้าวแช่น้ำได้เหมือนกัน จากนั้นนำต้นกล้าลงปลูก ซึ่งในช่วงแรกต้องพรวนดิน รอบโคนต้นสม่ำเสมอ และรดน้ำให้พอดีวันละ 1 ครั้ง เมื่อเข้าสู่ช่วงออกผล ให้เพิ่มปริมาณน้ำ มากกว่าเดิมเพียงเล็กน้อย

ตำแหน่งการปลูกเหมาะสม ควรปลูกในบริเวณบ้านที่มีพื้นที่กว้าง จะสามารถเจริญเติบโตได้เต็มที่ สามารถตัดแต่งกิ่งได้ เมื่อต้นมีความสูง ประมาณ 2 – 4 เมตร และควรให้อยู่ในบริเวณ เปิดรับแสงแดดได้เกือบตลอดทั้งวัน หรือปลูกทางทิศเหนือของบ้าน เพื่อเป็นไม้ประดับ เหมือนกับ โรสแมรี และเสริมสิริมงคล [2]

ส้มซ่า ทางเลือกการดูแลสุขภาพ

ผลไม้หายากชนิดหนึ่ง เหมาะสำหรับคนรักสุขภาพ แต่ไม่ค่อยขายในตลาดทั่วไป อาจมีเฉพาะแหล่งการทำอาหารสูตรโบราณ หรือแหล่งผลิตยาสมุนไพรเพียงเท่านั้น โดยราคาขายของผลส้มซ่า เริ่มต้น 15 บาท / ผล ปัจจุบันถูกใช้กันอย่างแพร่หลาย และ เพาะปลูกเพื่อการค้าขายกันมากขึ้น

แหล่งรวมสารสกัดสำคัญ

พืชสมุนไพร ที่มีสรรพคุณมากกว่าที่คิด ทั้งด้านอาหารและยา โดยมีกลิ่นหอมเป็นเอกลักษณ์ ประกอบไปด้วยสารสกัดสำคัญ อาทิเช่น สารต้านอนุมูลอิสระ Phenols, Flavonones, Limonene, Beta-Myrcene, Synephrine, Tyramine, Octopamine, Hordenine, N-Methyltyramine, วิตามิน และ แร่ธาตุหลายชนิด

นิยมเป็นสารสกัด ที่อยู่ในรูปแบบของ น้ำมันหอมระเหยจากเปลือกส้ม ยาสมุนไพร ปรุงแต่งกลิ่นอาหาร แทนมะนาวหรือมะกรูด และเพิ่มรสชาติอาหาร ตามตำรับชาววังโบราณ อย่างเช่นเมนู หมี่กรอบชาววัง ไส้กรอกปลาแนม หมูแหนม ส้มฉุนลอยแก้ว หรืออาหารท้องถิ่นอย่าง สลัดส้มซ่า น้ำส้มซ่าคั้นสด เป็นต้น

ส้ม ซ่า มีประโยชน์อะไรบ้าง?

รับประทานสารสกัดจากส้มซ่า ร่างกายของเราจะได้รับประโยชน์ ด้านสุขภาพที่ดี ดังนี้

• ช่วยกระตุ้นการเผาผลาญอาหารในร่างกาย
• ลดแคลอรีที่เกินความจำเป็น
• เพิ่มอัตราการเผาผลาญ และเพิ่มพลังงานให้กับร่างกาย
• ควบคุมอาการอยากอาหาร โดยไม่ส่งผลกระทบข้างเคียง กับการทำงานของหัวใจ และการทำงานของระบบประสาทส่วนกลาง
• น้ำมันหอมระเหย ช่วยป้องกันการเกิดแผล ในกระเพาะอาหาร และลดขนาดของแผล
• เปลือกและผล ทำเป็นยาหอมแก้ลม แก้อาการวิงเวียนศีรษะ หน้ามืดตาลาย และท้องอืด
• น้ำและใบ น้ำส้มช่วยขับเสมหะ แก้ไอ และส่วนของใบ ช่วยรักษาโรคผิวหนัง

ที่มา: ประโยชน์สารสกัดจากส้มซ่า [3]

สรุป ส้มซ่า “Bitter Orange”

ส้มซ่า พืชตระกูลส้มชนิดยืนต้น แหล่งกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อาจคล้ายกับผลมะกรูด แต่เปลือกมีสีส้มเหลือง กลิ่นหอมฉุน ให้รสชาติหวานอมเปรี้ยว หนึ่งในพืชที่ใช้ทำยาสมุนไพร และประกอบอาหาร มาตั้งแต่สมัยโบราณ รับประทานแล้วส่งผลดีต่อสุขภาพ และ ระบบการเผาผลาญในร่างกาย

อ้างอิง

[1] wikipedia. (September 24, 2024). Bitter Orange. Retrieved from wikipedia

[2] มนต์พฤกษา. (2021-2024). ส้มซ่าผลไม้โบราณ. Retrieved from monprueksa

[3] linetoday. (August 19, 2023). ประโยชน์สารสกัดจากส้มซ่า. Retrieved from today.line.me